Hem gluten hassasiyeti hem de çölyak hastalığı, buğdayın yapısında bulunan gluten adlı protein grubunun metabolizma tarafından sindirilememesi sonucunda ortaya çıkan hastalıklardır. Her ne kadar bu iki hastalık benzer belirtiler gösterse de, birbirinden farklı hastalıklardır. Gluten hassasiyeti, tedavi edilebilen bir tür besin alerjisidir. Çölyak hastalığı ise; glutenin ince bağırsakta ömür boyu tolare edilemediği, genetik kaynaklı bir özbağışıklık (otoimmün) hastalığıdır.
Tıp terminolojisinde "büyük taklitçi" denilen çölyak olmayan (non-celiac) gluten hassasiyeti, pek çok hastalığın altında yatan ana sebep olabilir. Eklem romatizması, kısırlık, karaciğer yetmezliği, kansızlık (anemi), migren, depresyon, şizofreni, fibromiyalji, Crohn hastalığı, reflü, huzursuz bacak sendromu ve bağışıklık sistemi kaynaklı hastalıkların asıl sebebi gluten duyarlılığı olabilir. Gluten hassasiyeti, genetik veya çevresel faktörlerden kaynaklanabilir. Kan testi, bilgisayarlı batın tomografisi, bağırsak biyopsisi ve eliminasyon yöntemi (glutensiz diyet) ile teşhis konulabilir.
Gluten alerjisi; şişkinlik, ishal, kabızlık, karın ağrısı, baş ağrısı, yorgunluk hissi, cilt problemleri, depresyon, nedensiz kilo kaybı, demir eksikliğine bağlı anemi, kaygı bozukluğu (anksiyete), bilinç bulanıklığı ile kol ve bacaklarda uyuşma gibi çölyak hastalığına benzer yaygın belirtiler gösterebilir. Hasta şikâyetlerinin gluten hassasiyetinden mi, yoksa çölyak hastalığından mı kaynaklandığı ancak genetik testlerle doğrulanabilir.
- Çölyak Genetik Testi: Çölyak hastalığının teşhisi için yapılan ve ilişkili genlerdeki (HLA-DQ2, HLA-DQ8 ) majör değişimleri saptayan bir genetik testtir.
- Gluten İntoleransı Testi: Gluten hassasiyetinin teşhisi için yapılan, ilişkili gendeki (HLA-DQ) majör ve minor değişimlerin saptandığı bir genetik testtir.
ÇÖLYAK HASTALIĞININ GENETİK ARKA PLANI
Çölyak hastalığı, toplumun yalnızca %1'inde görülen ve hastanın tüm yaşamını olumsuz yönde etkileyen oldukça ciddi bir hastalıktır. Öyle ki, en ufak gluten alımında dahi bağırsaklarda ağır hasar oluşabilir. Multifaktöriyel bir genetik bozukluk olan çölyak hastalığında, vücut bağırsaktaki sindirim esnasında glutene savaş açar. Antikorların, ince bağırsaktaki villus tabakasına hücum etmesiyle bağırsak duvarı hasar görür ve emilim bozuklukları başlar. Sadece genetik testlerle kesin olarak teşhis edilebilen çölyak hastalığı, ömür boyu süren kalıcı bir sağlık sorunudur.
Çölyak hastalarında uygulanan en etkili tedavi yöntemi, hayat boyu glutensiz bir beslenme programının uygulanmasıdır. Glutensiz diyetin yeterli olmadığı durumlarda, ek tıbbi müdahaleler ve vitamin enjeksiyonu gibi alternatif tedavi yöntemleri de uygulanabilir.
Kalıtsal bir hastalık olan çölyak hastalığı, aile üyelerinden birinde varsa kişilerde görülme oranı %10'dur. Bu oran çift yumurta ikizlerinde %30 civarında görülebilirken, tek yumurta ikizlerinde %70'e kadar çıkabilir. Yaşamın herhangi bir döneminde ortaya çıkabilen hastalık, tedavi edilmediği takdirde çok daha ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilir. Tedavi edilmeyen çölyak hastalığının kısa ve uzun vadedeki riskleri:
- Bağırsaklarda emilim bozukluğu (malabsorbsiyon)
- Demir eksikliğine bağlı (hipokrom mikrositer) anemi
- B12 vitamini ve folik asit eksikliğine bağlı (megaloblastik) anemi
- K vitamini ve kalsiyum eksikliği
- Bağışıklık sistemi hastalıkları
- Kısırlık, sperm sayısında azalma, düşük, doğum anomalileri
- Depresyon, duygu durum bozuklukları, şizofreni
- Kemik erimesi (osteoporoz)
- Lenf kanseri (lenfoma)
- Kalın ve ince bağırsak kanserleri
- Selektif İmmünoglobulin A (IgA) eksikliği (vücudu mikroplardan koruyan bir antikor türü)
- Turner sendromu, Down sendromu, Willians sendromu gibi kromozomal anomaliler
- Otizm spektrum bozukluğu
- Tip 1 diyabet (şeker hastalığı)
- Tiroid hastalıkları
- Karaciğer hastalıkları
- Hormon düzensizlikleri
- Çocuklarda büyüme geriliği ve zihinsel problemler
Çölyak belirtileri taşıdığınızı düşünüyorsanız buraya tıklayarak belirtileri değerlendirme testinden faydalanabilirsiniz. Aile geçmişinizde çölyak hastalığı varsa ya da belirtileri taşıyorsanız, mutlaka genetik çölyak testi yaptırarak kesin tanı yöntemine başvurmalısınız. Genetik hastalıkları tanı merkezimizde kesin teşhis ve kişiselleştirilmiş tedavi yöntemlerinden faydalanmak için bana e-mail gönderebilirsiniz.
Konuyla ilgili videolardan oluşan bir oynatma listesi oluşturdum. Buradaki linki tıklayarak izleyebilir, diğer yazılarıma da aşağıdan ulaşabilirsiniz.
Genetik testler ile hangi hastalıklar teşhis edilebilir?
Gluten hassasiyeti genetik mi? Belirtileri, teşhis ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Çölyak hastalığının sebebi GDO'lu buğday mı?
